आईभीएफ किन असफल हुन्छ? सफलताका लागि के गर्ने?
7 months ago, 14 minutes read
प्राकृतिक रुपमा गर्भधारण हुन नसक्दा प्रयोगशालामा दम्पत्तिकै शरीरबाट शुक्रकिट र डिम्ब लिई भ्रूण सृजना गरि आमाको पेटमा हालिन्छ र महिलालाई गर्ववती बनाइने प्रक्रियालाई नै IVF भनिन्छ । आईभिएफ (IVF) अर्थात् इन भिट्रो फर्टिलाइजेशन एक प्रजनन प्रविधि हो, जसमा शुक्राणु र डिम्बको निषेचन (fertilization) शरीरबाहिर ल्याबमा गरिन्छ । सफल निषेचनपछि भ्रूणलाई (embryo) महिलाको गर्भाशयमा प्रत्यारोपण गरिन्छ, जसले गर्भधारणको सम्भावना बढाउँछ ।
यो विधि प्रजनन समस्याहरू भएका दम्पतीहरूका लागि प्रभावकारी हुन्छ, विशेष गरी जब प्राकृतिक रूपमा गर्भधारण गर्न गाह्रो हुन्छ । आईभिएफ मुख्य रूपमा डिम्बको न्यून संख्या, शुक्राणुको गुणस्तरमा समस्या, ट्युबको अवरोध, हर्मोन असन्तुलन, वा अज्ञात बाँझोपन (unexplained infertility) भएका जोडीहरूका लागि प्रयोग गरिन्छ ।
IVF असफल हुनुका बिभिन्न कारण हुन सक्छन । केहि कारणहरु निम्न उल्लेखित छन्:
भ्रूणको गुणस्तर कमजोर भएमा, निषेचन भए पनि भ्रूण सही रूपमा विकास नहुन सक्छ वा आनुवंशिक असन्तुलनका कारण गर्भधारण हुन सक्दैन । केही अवस्थामा भ्रूण गर्भाशयमा प्रत्यारोपण हुन असफल हुन्छ, जसको कारण गर्भाशयको कमजोर अवस्था, संक्रमण, वा प्रतिरक्षा प्रणालीले भ्रूणलाई अस्वीकार गर्नु हुनसक्छ । यदि भ्रूणमा क्रोमोसोम असन्तुलन भएमा, प्रत्यारोपण हुन नदिन सक्छ वा गर्भपातको सम्भावना बढ्न सक्छ, विशेष गरी उमेर बढ्दै जाँदा यस्तो समस्या देखिन सक्छ ।
कम गुणस्तरको डिम्ब आईभिएफ असफल हुनुको अर्को प्रमुख कारण हो । उमेर (विशेष गरी ३५ वर्षपछि) बढ्दै जाँदा डिम्बको गुणस्तर घट्ने हुँदा, कमजोर भ्रूण बन्ने सम्भावना बढ्छ । शुक्राणुको कमजोरी, जस्तै कम संख्या, कमजोर गतिशीलता, वा डीएनए क्षति भएका शुक्राणुले भ्रूणको गुणस्तरलाई प्रभावित गर्न सक्छ । त्यस्तै, यदि गर्भाशयको झिल्ली (Endometrial Lining) पातलो वा अस्वस्थ छ भने, भ्रूण सफलतापूर्वक प्रत्यारोपण हुन सक्दैन । सामान्यतया, ७–८ मिमि मोटाइको लाइनिंग आवश्यक हुन्छ, तर हर्मोन असन्तुलनले यसको गुणस्तरलाई असर गर्न सक्छ ।
हर्मोन असन्तुलनका अवस्था जस्तै PCOS, थाइरोइड समस्या, वा उच्च प्रोलेक्टिन स्तरले गर्भधारणमा अवरोध पुर्याउन सक्छ । गर्भाशयमा हुने संरचनागत समस्याहरू, जस्तै फाइब्राइड, पोलिप्स, टाँसिने समस्या (adhesions), वा जन्मजात समस्याले पनि भ्रूणलाई सफलतापूर्वक टाँसिन नदिने सम्भावना रहन्छ । साथै, धूम्रपान, मोटोपना, अत्यधिक मदिरा सेवन, धेरै क्याफिन लिने बानी, र तनाव जस्ता जीवनशैलीका कारणहरूले पनि आईभिएफ असफल हुन सक्छ । भ्रूण प्रत्यारोपणको समयमा पनि समस्या आउन सक्छ, जस्तै भ्रूण गलत स्थानमा प्रत्यारोपण गरिएमा सफलता दर घट्न सक्छ, वा गर्भाशयको संकुचनका कारण भ्रूण बाहिर निस्कन सक्छ ।
कतिपय महिलाहरूको प्रतिरक्षा प्रणालीले भ्रूणलाई विदेशी तत्व (foreign element) सम्झेर अस्वीकार गर्न सक्छ, जसले आईभिएफ असफल बनाउँछ । कहिलेकाहीँ भने आईभिएफ असफल हुनुको कुनै स्पष्ट कारण पत्ता लाग्दैन। यी सबै कारणहरूलाई पहिचान गरी उचित उपचार गरिएमा आईभिएफको सफलता दर वृद्धि गर्न सकिन्छ ।
आईभिएफ (In Vitro Fertilization) को प्रभावकारिता बढाउन चिकित्सा, जीवनशैली, र प्रक्रियागत सुधार आवश्यक हुन्छ । IVF को सफलताको सम्भावना बढाउने उपाएहरु निम्न उल्लेखित छन् :
आईभिएफ (IVF) को सफलता दर बढाउनका लागि जीवनशैली, चिकित्सा सुधार, र सही विधि अपनाउनु आवश्यक हुन्छ । डिम्ब र शुक्राणुको गुणस्तर सुधार गर्न स्वस्थ आहार, एन्टिअक्सिडेन्ट, भिटामिन (D, E, C), ओमेगा-३, तथा CoQ10 र फोलिक एसिड जस्ता पूरक तत्वहरू सेवन गर्नुपर्छ । धूम्रपान, मदिरा, र अस्वस्थ तौलले प्रजनन क्षमतामा असर पार्ने भएकाले तौल सन्तुलित राख्नु जरुरी छ । गर्भाशयको स्वास्थ्य सुधार गर्न पर्याप्त पानी पिउने, हल्का व्यायाम गर्ने, एक्युपञ्चर गर्ने, तथा गर्भाशयको लाइनिंगलाई ७-८ मिमि बाक्लो बनाउन ध्यान दिनुपर्छ । सही आईभिएफ विधि छनोट गर्न Preimplantation Genetic Testing (PGT) प्रयोग गरी स्वस्थ भ्रूण पहिचान गर्न सकिन्छ, ब्लास्टोसिस्ट ट्रान्सफर गर्दा सफलताको सम्भावना बढ्छ, र Assisted Hatching प्रविधिले भ्रूणलाई गर्भाशयमा टाँसिन सजिलो बनाउँछ । साथै, थाइरोइड, प्रोलेक्टिन, प्रोजेस्टेरोन जस्ता हर्मोन सन्तुलित राख्नु आवश्यक छ, र ERA (Endometrial Receptivity Analysis) वा हिस्टेरोस्कोपी गरी भ्रूण प्रत्यारोपणका लागि उत्तम समय निर्धारण गर्न सकिन्छ । तनाव IVF को सफलता दर घटाउने कारक भएकाले ध्यान, योग, तथा परामर्शद्वारा मानसिक स्वास्थ्यलाई सन्तुलित राख्नुपर्छ । भ्रूण प्रत्यारोपणको सही समय चयन गर्न Frozen Embryo Transfer (FET) गर्दा सफलता दर बढी हुन सक्छ, विशेष गरी यदि इस्ट्रोजेनको मात्रा अत्यधिक भएमा ताजा भ्रूणको सट्टा फ्रोजन साइकल (Frozen Cycle) प्रयोग गर्नुपर्छ । चिकित्सकका निर्देशनहरू पालना गर्दै औषधिहरू समयमै लिने, अत्यधिक शारीरिक श्रम नगर्ने, र गर्भधारणपछि विशेष ध्यान राख्दा आईभिएफको सफलतासँग स्वस्थ गर्भधारणको सम्भावना बढ्छ । भ्रूणको सही प्रत्यारोपण सुनिश्चित गर्न चिकित्सकको सिफारिस अनुसार प्रक्रिया अपनाउनु पर्छ, साथै आवश्यक परिक्षणहरू गराई शरीरलाई गर्भधारणका लागि तयार पार्नु महत्वपूर्ण हुन्छ । स्वस्थ जीवनशैली, उचित आहार, तनाव व्यवस्थापन, र चिकित्सकीय सल्लाहको सही पालनाले आईभिएफको सफलता दर वृद्धि गर्न सकिन्छ ।
निष्कर्षमा, आईभिएफ (IVF) को असफलता विभिन्न कारणहरूले हुन सक्छ, जस्तै भ्रूणको कमजोर गुणस्तर, हर्मोन असन्तुलन, गर्भाशयको समस्या, वा जीवनशैलीजन्य कारकहरू । तर, सही कदमहरू अपनाएर यसको सफलता दर बढाउन सकिन्छ । स्वस्थ आहार, तनाव व्यवस्थापन, उचित चिकित्सा परिक्षण, तथा आधुनिक प्रविधिहरूको प्रयोगले आईभिएफ प्रक्रिया प्रभावकारी बनाउन मद्दत गर्छ । चिकित्सकका निर्देशनहरू पालना गर्दै व्यक्तिगत स्वास्थ्यलाई प्राथमिकता दिनु आवश्यक छ । अन्ततः, धैर्य, सकारात्मक सोच, र सही रणनीतिहरू अवलम्बन गर्दा आईभिएफ सफल बन्न सक्छ, जसले तपाईंको अभिभावक बन्ने सपनालाई साकार गर्न मद्दत गर्छ ।
News and Articles
When it comes to reproductive health and fertility care, choosing the right expert is the most crucial decision a couple...
Introduction In vitro fertilization (IVF) is one of the most advanced reproductive technologies available today, offeri...
Infertility affects millions of couples globally, and as fertility treatments have advanced, more people have access to...
